Art of Living NGO of the Year; Honored in Global CSR and ESG Awards :भारताच्या सीमेवरील गावांमध्ये, कारागृहातील कैद्यांच्या कौशल्याधारित पुनर्वसनात व शाळांच्या समग्र रूपांतरणात केलेल्या उल्लेखनीय कार्याची पोचपावती म्हणून ‘द आर्ट ऑफ लिव्हिंग’ संस्थेला ‘वर्षातील सर्वोत्तम स्वयंसेवी संस्था – २०२५’ असा सन्माननीय पुरस्कार नवी दिल्ली येथे आयोजित ‘सीएसआर आणि ईएसजी पुरस्कार’ समारंभात प्रदान करण्यात आला. ब्रँड हॉन्चोज व इंडियन सीएसआर पुरस्कारांच्या संयुक्त विद्यमाने आयोजित या समारंभात सीएसआर, शाश्वतता आणि ईएसजी (पर्यावरणीय, सामाजिक व प्रशासनिक) क्षेत्रात क्रांतिकारी विचारांना व अग्रदूतांना एकत्र आणण्यात आले.
बदनाम करण्यासाठी विरोधकांचा हा केविलवाणा प्रयत्न…कर्ज घोटाळा प्रकरणावरून विखेंचा विरोधकांवर पलटवार
“आज आमची संस्था १८० हून अधिक देशांमध्ये कार्यरत आहे आणि आम्ही लोकांना त्यांच्या समाजासाठी काहीतरी करण्याची प्रेरणा देतो. जेव्हा आम्ही गावांमध्ये कार्यक्रम घेतो, त्यांना आम्ही विचारतो, ‘आम्ही तुमच्यासाठी काय करू शकतो?’ कोणी पाणी मागतं, कोणी शिक्षण, तर कोणी म्हणतं की चांगले युवक आहेत पण रोजगार नाही. तिथूनच आमचं काम सुरू झालं. हा पुरस्कार हे आमचे दात्यांचे, समाजनेत्यांचे आणि आम्ही ज्या समाजात काम करतो त्या सदस्यांच्या सामूहिक प्रयत्नाचे फलित आहे,” असे श्री प्रसन्न प्रभू, अध्यक्ष, आर्ट ऑफ लिव्हिंग सोशल प्रोजेक्ट्स, यांनी सांगितले. “गुरुदेव श्री श्री रविशंकर यांच्या प्रेरणेने आणि मार्गदर्शनाने आम्ही एक असा भारत घडवू इच्छितो जेथे मानवी मूल्ये आणि विकास हातात हात घालून चालतील.”
जातनिहाय जनगणना कशी होणार, कोणते प्रश्न विचारले जातात? एका क्लीकवर जाणून घ्या सर्वकाही
त्यांनी सर्व स्वयंसेवी संस्था, कॉर्पोरेट्स आणि सरकारी यंत्रणांना एकत्र येऊन एकमेकांच्या चांगल्या उपक्रमांवर सुधारणा करण्याचे आवाहन केले. “जेव्हा आपण एकत्र काम करतो, तेव्हा मर्यादित संसाधनांमध्ये अधिक कार्य सिद्ध करता येते,” असे प्रभूंनी नमूद केले. “उत्तम उपक्रम जतन करणे, पोसणे आणि पसरवणे आवश्यक आहे. अनेक वेळा आपण आधीच अस्तित्वात असलेल्या उपाययोजनांचा पुन्हा शोध घेतो, आणि त्यामुळे वेळ आणि संसाधनांची नासाडी होते.”
त्यांनी सांगितले की, आर्ट ऑफ लिव्हिंग आता नगरपालिका यंत्रणांबरोबर मिळून काम करत आहे असं वेगळं न करता आलेलं
त्यांनी हे देखील सांगितले की आर्ट ऑफ लिव्हिंग आता नगरपालिकांसोबत काम करत आहे – कचरा वर्गीकरणाच्या आव्हानाला तोंड देण्यासाठी कचरा कोळसा, सिंगॅस आणि वीजमध्ये रूपांतरित करण्याच्या पेटंट प्रक्रिया वापरत आहे. “कल्पना करा, जर प्रत्येक मोठी इमारत किंवा हॉटेल आपला कचरा वापरून स्वयंपाकासाठी गॅस आणि कामकाजासाठी वीज निर्माण करू शकेल, तर ती खरी शाश्वतता ठरेल. आपल्याकडे उपलब्ध तंत्रज्ञान स्वीकारलं पाहिजे, वापरात आणलं पाहिजे आणि पुढे गेलं पाहिजे.”
सीमावर्ती गावांचे रूपांतर
गुरुदेव श्री श्री रविशंकर यांच्या प्रेरणेने, आर्ट ऑफ लिव्हिंगचे SSRDP प्रकल्प भारतातील सीमावर्ती गावांमध्ये शिक्षण, शाश्वतता आणि सक्षमीकरण यांचे एकत्रित धोरण घेऊन मोठा बदल घडवत आहेत. आजवर ६६,००० हून अधिक सौरदिवे वाटप झाले असून १,६५,००० पेक्षा अधिक ग्रामस्थांचे जीवन प्रकाशमान झाले आहे. १९० गावांमध्ये सौर स्मार्ट शाळा उभारण्यात आल्या असून १७,००० हून अधिक मुलांना तंत्रज्ञान-सक्षम शिक्षण मिळत आहे. २०,००० पेक्षा अधिक तरुणांना सौरतंत्रज्ञानाचे प्रशिक्षण देण्यात आले आहे. व्यावसायिक व नेतृत्व प्रशिक्षण कार्यक्रमांमधून महिलांचे आणि तरुणांचे सक्षमीकरण होत आहे. ITI प्रयोगशाळांचे अद्ययावतकरण रोजगारक्षमतेत भर घालते आहे. भारतीय लष्करासोबत मजबूत भागीदारीमुळे युवकांमध्ये नेतृत्व आणि प्रतिकारशक्ती वाढली आहे. या समग्र प्रयत्नांमुळे दुर्गम भागांचे रूपांतर स्वयंपूर्ण आणि प्रगतीशील समाजात होत आहे.
ग्रामस्तरावरील कौशल्य विकास
सरकारी यंत्रणांबरोबर, कॉर्पोरेट्स आणि शैक्षणिक संस्थांबरोबर भागीदारी करून, संस्था देशभरात २३ राज्यांतील ५००+ जिल्ह्यांमध्ये १२०+ कौशल्य केंद्रांमधून ४,२०,००० हून अधिक युवकांना ४८+ नोकरी क्षेत्रात प्रशिक्षण देत आहे. या उपक्रमामुळे स्थानिक पातळीवर सामाजिक-आर्थिक प्रगतीस चालना मिळत आहे.
शाश्वत परिवर्तनासाठी मोफत शाळा
शिक्षण हे आज सर्वात मोठे समतेचे साधन आहे. या दृष्टीने, आर्ट ऑफ लिव्हिंग देशाच्या अतिदुर्गम भागांमध्ये मूल्याधारित समग्र शिक्षण देत आहे. संस्था २२ राज्यांतील १२६२ मोफत शाळांमधून १,००,००० पेक्षा अधिक मुलांना शिक्षण देत आहे. यामधून आत्मविश्वासू आणि हुशार डॉक्टर, इंजिनिअर, बीएसएफ जवान, शिक्षक आणि वकील घडत आहेत. जवळपास अर्धे विद्यार्थी मुली असून शाळांमध्ये अभ्यास, जीवनकौशल्य, योग व डिजिटल शिक्षण यांचा समावेश आहे.
कैद्यांसोबत काम
“प्रत्येक गुन्हेगाराच्या आत एक बिचारा बळी मदतीसाठी ओरडतो,” असं गुरुदेव म्हणतात. त्यांच्या प्रेरणेने, आर्ट ऑफ लिव्हिंगचा ‘प्रिझन प्रोग्राम’ सुधारगृहांना उपचार व प्रगतीचे केंद्र बनवत आहे. १९९० पासून भारतातील २८ कारागृहांमध्ये ६,७००+ कैद्यांना प्रशिक्षण देण्यात आले आहे, तर ६५ देशांमध्ये ८,००,०००+ कैद्यांवर या कार्यक्रमाचा परिणाम झाला आहे. हा कार्यक्रम भावनिक उपचार आणि व्यावसायिक प्रशिक्षण यांचा संगम घडवतो, ज्यामुळे कैद्यांचे पुनर्वसन, पुनःसमावेश व सन्मानाने जीवनशैली सुरू होते.
