सिस्टमवर ऑन टाईम, विमानतळावर पोहोचताच विमान कॅन्सल; इंडिगोने बरोबर आखला लुटीचा ‘खेळ’

flight cancelled at airport refund scam explained : सध्या इंडिगो एअर लाईन्सच्या (Indigo Airlines) गोंधळाची सगळीकडेच चर्चा ऐकायला मिळत आहे. त्यामुळे विमान प्रवास करणाऱ्या तुमच्या सगळ्यांच्या मनात एक भीती बसली असेल. ती म्हणजे माझे विमान उड्डाण करेल का? विमान कंपनीच्या अँपवर तुम्हाला नोटिफिकेशन दिसतं की विमान ऑन टाईम आहे. उशीर व्हायला नको म्हणून तुम्ही घाईघाईत घरातून बाहेर पडता, विमानतळावर (Airport) पोहोचण्यासाठी ट्रॅफिकमधून मार्ग काढत विमानतळावर पोहोचता, सुरक्षेच्या (Security)लांबच लांब रांगा पार करून तुम्ही शेवटी बोर्डिंग गेटवर येता. तिथं पोहोचल्यावर तुम्हाला समजतं की, जे विमान तुम्हाला अँपवर वेळेवर सांगण्यात आलं होतं ते रद्द करण्यात आलंय. आता ही सगळी स्टोरी एका दोघा प्रवाशांची नाही, तर गेल्या काही दिवसांत देशभरातील हजारो लोकांची झाली आहे. इंडिगो ही सध्या भारतातील (India) सर्वात मोठी विमान कंपनी आहे. हा सगळा तांत्रिक बिघाड होता. मात्र सामान्य प्रवाशांसाठी हा मानसिक छळ आणि उघड लूट करण्यासारखंच आहे.

दिल्ली(Delhi), मुंबई(Mumbai), बंगळुरू(Banglore) आणि हैदराबादसारख्या (Hydrabad) प्रमुख विमानतळांवरील गोंधळामागे अनेक वेदनादायक कथा दडलेल्या आहेत. कोणीतरी गोव्यातील (Goa) एक महत्त्वाची व्यावसायिक बैठक चुकवली, कोणीतरी जवळच्या मित्राच्या लग्नात उपस्थित राहणे चुकवले. एका कुटुंबाला त्यांच्या वडिलांच्या अस्थी वेळेवर गंगेत विसर्जित करता आल्या नाहीत. यावरून परिस्थितीचे गांभीर्य समजू शकते. लहान मुले हातात घेतलेल्या मातांना विमानतळाच्या फरशीवर रात्र घालवावी लागली. गेल्या काही दिवसांत 2000 हून अधिक उड्डाणे रद्द करण्यात आली आहेत आणि दररोज सरासरी 500 उड्डाणे लेट होत आहेत. मात्र प्रश्न असा आहे की, विमान कंपन्या प्रवाशांना आधीच माहिती का देत नाहीत? विमानतळावर फोन करून उड्डाण रद्द करण्यामागे काय हेतू आहे?

या गोंधळामागे एक सखोल आर्थिक गणित आहे, जे प्रत्येक प्रवाशाला समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. इंडिगोच्या सिस्टममध्ये, उड्डाणे जाणूनबुजून शेवटच्या क्षणापर्यंत ‘नियोजित’ किंवा ‘विलंबित’ म्हणून दर्शविली जातात. यामागचं मुख्य कारण म्हणजे पैसे वाचवणे. नियमांनुसार, जर विमान कंपनीने स्वतःहून उड्डाण रद्द केले आणि प्रवाशाला आगाऊ माहिती दिली, तर त्याला संपूर्ण रक्कम परत करावी लागेल (100% परतावा) मात्र जर प्रवाशाने घाबरून किंवा विलंब पाहून स्वतः तिकीट रद्द केले तर विमान कंपनी रद्द करण्याचे शुल्क वजा करते. इंडिगो याचा फायदा घेत आहे. ते प्रवाशांना अडकवून ठेवतात जेणेकरून लोक अस्वस्थ होतील आणि तिकिटे स्वतःच रद्द करतील आणि कंपनीला संपूर्ण पैसे परत करावे लागणार नाहीत.

याशिवाय नुकसान भरपाई टाळण्याचा खेळही सुरू आहे. नियम असा आहे की जर उड्डाणाला 2 ते 4 तास उशीर झाला तर अन्न आणि पेय द्यावे लागेल. जर रात्रीचे उड्डाण 6 तासांपेक्षा जास्त उशिराने झाले असेल किंवा पुनर्निर्धारित केले असेल आणि दुसऱ्या दिवशी सोडले असेल तर हॉटेल द्यावे लागेल. त्यामुळे विमान कंपनी प्रथम 2 तास, नंतर 4 तासांचा विलंब दाखवते आणि शेवटी विमानतळावर प्रवासी थकल्यास उड्डाण रद्द केले जाते. हवामान किंवा तांत्रिक बिघाडामुळे उड्डाणे लांबणीवर पडण्यासाठी अनेकदा या सिस्टमला जबाबदार धरलं जातं, मात्र यावेळी कारण काहीतरी वेगळे आहे. 1 नोव्हेंबरपासून लागू झालेल्या नवीन ‘फ्लाइट ड्यूटी टाइम लिमिट’ (FDTL) नियमांमुळे हे संपूर्ण संकट निर्माण झालं आहे.

पायलटचा थकवा कमी करण्यासाठी आणि हवाई सुरक्षा वाढवण्यासाठी नवीन नियम तयार करण्यात आले, ज्या अंतर्गत पायलटला अधिक विश्रांती देणे अनिवार्य आहे. इंडिगोच्या व्यवस्थापनाने या नियमांनुसार आगाऊ तयारी केली नाही. त्यांच्याकडे पुरेसे वैमानिक आणि कर्मचारी नव्हते. त्यांना हे आधीच माहीत होतं. मात्र इंडिगोच्या व्यवस्थापनाने कोणतीही तयारी केली नव्हती. याचा परिणाम असा झाला की उड्डाणाला उशीर होताच, त्याचा डोमीनो इफेक्टसारखा संपूर्ण नेटवर्कवर परिणाम झाला. कर्मचाऱ्यांच्या कमतरतेमुळे अनेक उड्डाणे रद्द करण्यात आली.

प्रवाशांचा वाढता रोष आणि सोशल मीडियावर संताप व्यक्त झाल्यानंतर नागरी उड्डाण मंत्री राममोहन नायडू यांनी स्पष्ट केले आहे की चूक पूर्णपणे इंडिगोची आहे. सक्तीने तिकिटे बुक करणाऱ्यांकडून मनमानीपणे शुल्क आकारले जाणार नाही, यासाठी सरकारने विमान कंपन्यांना भाड्यावर नियंत्रण ठेवण्याचे निर्देश दिले आहेत. दबावाखाली इंडिगोने ‘प्लॅन बी’ लागू केला आहे. तुमचे उड्डाण रद्द झाल्यास किंवा पुनर्निर्धारित केल्यास, तुम्ही कोणतेही अतिरिक्त शुल्क न देता दुसरे उड्डाण निवडू शकता किंवा पूर्ण परतावा मागू शकता. कंपनीने आता 15 डिसेंबरपर्यंतच्या प्रवासाची तिकिटे रद्द केल्यावर पूर्ण परतावा देण्याचे आश्वासन दिले आहे.