New Parliament : नवीन संसद भवन उद्घाटन राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी करावे यासाठी लोकसभा सचिवालय आणि केंद्र सरकारला निर्देश द्यावेत, अशी मागणी करणारी जनहित याचिका सर्वोच्च न्यायालयात दाखल करण्यात आली होती. मात्र, या याचिकेवर स्वतःहून सुनावणी करण्यास नकार दिला. यामुळे भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी येत्या २८ मे २०२३ ला नव्या संसद भवनाचे उद्घाटन करतील, हे जवळपास स्पष्ट झालंय. सेंट्रल व्हिस्टा प्रकल्पाअंतर्गत केंद्र सरकारकडून विविध विकासकामं केली जात आहेत. या प्रकल्पाअंतर्गतच नव्या संसदभवनाची इमारत उभारण्यात आली आहे. ही इमारत नेमकी कशी असेल? त्याची वैशिष्ट्ये काय असतील. संसदेची आसनव्यवस्था कशी असेल? चला तर मग पाहुयात
ब्रिटिश सरकारचा तो नियम होता. 1911 मध्ये राजधानी कोलकाताहून दिल्लीला (Delhi) हस्तांतरित करण्यात आला होता. नवनवीन शहरे तयार होत होते. हा तो काळ होता जेव्हा देशात लोकसभेच्या जागी इम्पीरियल लेजिस्लेटिव्ह कौन्सिल होती. (New Parliament ) या परिषदेला देशाचे महत्त्वाचे निर्णय घेण्याचा अधिकार होता. (Parliament History) 1919 मध्ये नवीन कौन्सिल स्थापन करण्यात आली, तोपर्यंत त्यातील सदस्यांची संख्या 145 झाली होती. तेव्हा ही सभा कुठे घ्यायची, असा एक ठराव मांडण्यात आला.
सेंट्रल लेजिस्लेटिव्ह असेंब्ली कौन्सिलसाठी जागा असावी, हे इंग्रजांच्या लक्षात येण्याची ही पहिलीच वेळ होती. त्यानंतर दिल्लीत प्रशासकीय इमारत प्रस्तावित करण्यात आली. आर्किटेक्ट एडविन लुटियन्स आणि हर्बर्ट बेकर यांनी एक योजना तयार केली आणि देशाला नवीन सेंट्रल असेंब्ली मिळाली. जी नंतर संसद भवन म्हणून ओळखली जाऊ लागली, जरी ती देशातील अशी दुसरी इमारत होती या ठिकाणी संसद तयार होत होते. या आधीही मध्यवर्ती सभेची बैठक व्हायची, पण कुठे?
पहिली बैठक व्हाइसरेगल लॉजमध्ये झाली
1919 मध्ये मध्यवर्ती असेंब्लीपुढे सभा कुठे घ्यायची हा प्रश्न निर्माण झाला, तेव्हा सभासदांच्या संमतीने व तत्कालीन व्हाईसरॉयच्या परवानगीने व्हाईसरेगल लॉजमध्ये पहिली बैठक पार पडली. त्यावेळी ते व्हाईसरॉयचे घर होते. राजधानी दिल्लीत हलवल्यानंतर ही वास्तू सत्तेचे केंद्रबिंदू बनली. या ठिकाणी झालेल्या बैठकीमध्ये मध्यवर्ती सभासदांनी नवीन प्रशासकीय इमारतीचा प्रस्ताव मांडला. यानंतरच व्हाईसरॉय हाउस (राष्ट्रपती भवन), संसद भवन आणि इतर इमारती पूर्ण झाल्या आहेत.
व्हाइसरेगल लॉज 1902 मध्ये बांधले गेले
व्हाईसरेगल लॉज हा दिल्ली विद्यापीठाचा एक प्रमुख भाग आहे, ज्यामध्ये कुलगुरू प्रा. कुलगुरू आणि कुलसचिव यांची कार्यालये कायम आहेत. आजूबाजूला झाडे लावलेली आहेत, आजूबाजूला एकमजली लॉज आणि इतर बांधकामे आहेत. जेव्हा लुटियन्स दिल्ली स्थायिक करत होते, तेव्हा व्हाईसरॉय या ठिकाणी राहत असत, ही इमारत सत्तेचे केंद्र असायची.
1933 मध्ये ही इमारत दिल्ली विद्यापीठाला देण्यात आली
1921 मध्ये प्रशासकीय इमारतीची म्हणजेच सध्याच्या संसदेची पायाभरणी ड्यूक ऑफ कॅनॉट यांनी केली होती. सहा वर्षांनंतर 1927 मध्ये ही इमारत पूर्ण झाली आणि व्हाइसरॉय लॉर्ड इर्विन यांच्या हस्ते त्याचे उद्घाटन करण्यात आले होते. दरम्यान व्हाईसरॉय हाऊसही पूर्ण झाले होते. 1933 मध्ये रायसीना हिल्सला व्हाईसरॉयचे घर बनवण्यात आले होते. त्यानंतर व्हाइसरेगल लॉज दिल्ली विद्यापीठाच्या ताब्यात देण्यात आले.
मोदींना नाकारलं, 83 टक्के नागरिकांना वाटतं, संसद भवनाचे उद्घाटन राष्ट्रपतींच्या हस्ते करावं
अतिशय विशेष रचना
व्हिसेरेगल लॉजची वास्तुकला अद्वितीय आहे, या एकमजली खांबाच्या इमारतीच्या आजूबाजूला बाग आणि कॉरिडॉर आहेत. खोल्या प्रशस्त आहेत आणि सर्वांसमोर एक प्रतीक्षालयही बांधण्यात आले आहे. या मध्यवर्ती संमेलनाच्या कामाच्या वेळी हीच खोली बैठकीची खोली म्हणून काम करत असत, आता विद्यापीठाच्या शैक्षणिक आणि कार्यकारी परिषदेच्या बैठका या ठिकाणी होत असतात.
