Aditya L1 : चांद्रयान-३ मोहिमेच्या यशानंतर भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (ISRO) आणखी एक मोहीम सुरू केली आहे. आता इस्रो सूर्याकडे जाण्याच्या तयारीत आहे. असं सांगितले जात आहे की ISRO 2 सप्टेंबर रोजी सन मिशन (Sun mission) लॉन्च करणार आहे. सूर्याचा अभ्यास करणारी ही पहिली भारतीय अवकाश मोहीम असेल.
सूर्याचं तापमान, अतिनील किरणांचा पृथ्वीवर होणारा परिणाम, विशेषत: ओझोन थर आणि अवकाशातील हवामानातील गतिशीलता यांचा अभ्यास करण्यासाठी इस्त्रोनं ही आदित्य एल-1 मिशन (आदित्य-एल1) मोहिम होती घेतली. बेंगळुरू येथील इस्रोच्या मुख्यालयातून याचे प्रक्षेपण केले जाईल.
आदित्य एल-1 ज्या ठिकाणी अंतराळात जाणार आहे ते ठिकाण पृथ्वीपासून 1.5 दशलक्ष किलोमीटर अंतरावर आहे. तर पृथ्वीपासून सूर्याचे अंतर 150 दशलक्ष लाख किलोमीटर आहे. आदित्य-L1 मिशनचा उद्देश L1 भोवतीच्या कक्षेतून सूर्याचा अभ्यास करणे हे आहे. प्रकाशमंडळ, क्रोमोस्फियर आणि सूर्याच्या सर्वात बाहेरील थरांचे वेगवेगळ्या वेव्ह बँडमध्ये निरीक्षण करण्यासाठी ते सात पेलोड पाठवली जातील. ISRO च्या मते, आदित्य-L1 हा राष्ट्रीय संस्थांच्या सहभागाने पूर्णतः स्वदेशी प्रयत्न आहे.
बंगळुरूस्थित इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ अॅस्ट्रोफिजिक्स (IIA) ने दृश्य उत्सर्जन रेषा कोरोनाग्राफ पेलोडच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. तर सोलर अल्ट्राव्हायोलेट इमेजिंग टेलिस्कोप (SUIT) हे या मोहिमेसाठी महत्त्वाचे साधन असून, पुणेस्थित इंटर-युनिव्हर्सिटी सेंटर फॉर अॅस्ट्रॉनॉमी अँड अॅस्ट्रोफिजिक्स (IUCAA) ने तयार केले आहे.
इस्रोची Aditya-L1 सूर्य मोहीम कशी असणार ? वाचा ए टू झेड माहिती
आदित्य-L1 यूव्ही पेलोड आणि एक्स-रे पेलोड वापरून, फ्लेअर्स वापरून कोरोना आणि सौर क्रोमोस्फियरचे निरीक्षण करू शकतो. पार्टिकल डिटेक्टर आणि मॅग्नेटोमीटर पेलोड हे चार्ज केलेले कण आणि L1 च्या आसपासच्या प्रभामंडल कक्षेत पोहोचणारे चुंबकीय क्षेत्र याबद्दल माहिती देऊ शकतात.
2 सप्टेंबर रोजी लॉन्च होणार
यूआर राव सॅटेलाईट सेंटरमध्ये तयार केलेला उपग्रह दोन आठवड्यांपूर्वी आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथील इस्रोच्या स्पेसपोर्टवर पोहोचला आहे. इस्रोच्या म्हणण्यानुसार ते 2 सप्टेंबर रोजी हा उपग्रह प्रक्षेपित होण्याची शक्यता आहे. हे यान सूर्य-पृथ्वी प्रणालीच्या L1 भोवती प्रभामंडल कक्षेत ठेवण्याची योजना आहे.
आदित्य L-1 चे प्रक्षेपण
नॅशनल स्पेस एजन्सीने नागरिकांना आदित्य L-1 चे प्रक्षेपण पाहण्यासाठी आमंत्रित केले आहे. यांचं थेट प्रक्षेपण पाहण्यासाठी नागरिकांना https://lvg.shar.gov.in/VSCREGISTRATION/index.jsp या लिंकवर नोंदणी करावी लागेल. SDSC-SHAR, श्रीहरिकोटा येथील लॉन्च व्ह्यू गॅलरीमधून हे प्रक्षेपण लोकांना पाहता येणार आहे.
🚀PSLV-C57/🛰️Aditya-L1 Mission:
The launch of Aditya-L1,
the first space-based Indian observatory to study the Sun ☀️, is scheduled for
🗓️September 2, 2023, at
🕛11:50 Hrs. IST from Sriharikota.Citizens are invited to witness the launch from the Launch View Gallery at… pic.twitter.com/bjhM5mZNrx
— ISRO (@isro) August 28, 2023
ISRO ने सांगितले की, L1 पॉइंटच्या सभोवतालच्या हेलो ऑर्बिटमध्ये ठेवलेल्या उपग्रहाला सूर्यग्रहणाची अडचन न येता सतत निरीक्षण करता येईल. याशिवाय, सौर क्रियाकलाप पाहण्याचा आणि अवकाशातील हवामानाचा अभ्यास करण्यासाठी फायदा होईल. विशेष व्हॅंटेज पॉइंट L1 वापरून, चार पेलोड सूर्याच्या हालचालींचे थेट निरीक्षण करतील आणि उरलेले तीन पेलोड L1 वर कणांचा आणि फील्डचा इन-सीटू अभ्यास करतील.
आदित्य-L1 मोहिमेमधून काय माहित होणार?
आदित्य-L1 मोहिमेतून इस्रो सौर यंत्रणेच्या गतिशीलतेचा (क्रोमोस्फियर आणि कोरोना) अभ्यास करेल. याव्यतिरिक्त, अंशतः क्रोमोस्फेरिक आणि कोरोनल हीटिंगचे अध्यन, आयनीकृत प्लाझमाच्या भौतिक बाबींची माहिती घेईल. याव्यतिरिक्त, सूर्यापासून कणांच्या गतिशीलतेच्या अभ्यासासाठी डेटा प्रदान करण्यासाठी इन-सीटू कण आणि प्लाझ्मा पर्यावरण प्रयोग केले जातील.
आदित्य-L1 वरील उपकरणे सौर वातावरण, मुख्यतः क्रोमोस्फियर आणि कोरोना यांचे निरीक्षण करण्यासाठी ट्यून केलेली आहेत. इन-सीटू उपकरणे L1 येथील अवकाशीय वातावरणाचे निरीक्षण करतील.
याआधी सूर्य मोहिमेवर कोण गेले?
भारत प्रथमच सूर्यावर संशोधन करणार आहे. पण आतापर्यंत एकूण 22 मोहिमा सूर्याकडे पाठवण्यात आल्या आहेत. ज्या देशांनी या मोहिमा पूर्ण केल्या आहेत त्यात अमेरिका, जर्मनी, युरोपियन स्पेस एजन्सीचा समावेश आहे. नासाने सर्वाधिक मोहिमा पाठवल्या आहेत. युरोपियन स्पेस एजन्सीने देखील 1994 मध्ये नासाच्या सहकार्याने आपली पहिली सूर्य मोहीम पाठवली. एकट्या नासाने सूर्यावर 14 मोहिमा पाठवल्या आहेत. नासाच्या पार्कर सोलर प्रोब नावाच्या व्यक्तीने सूर्याभोवती २६ वेळा प्रदक्षिणा घातली आहे. नासाने 2001 मध्ये जेनेसिस मिशन लाँच केले. सूर्याभोवती प्रदक्षिणा घालताना सौर वाऱ्याचे नमुने घेणे हा त्याचा उद्देश होता.
