MiG-21 वर बंदी! अभिनंदन यांनी याचं विमानाचा वापर करुन पाजलं होतं पाकिस्तानला पाणी

भारतीय हवाई दलाने MiG-21 या लढाऊ विमानाच्या उड्डाणावर बंदी घातली आहे. वारंवार विमान कोसळण्याच्या घटनांनंतर हवाई दलाने हा मोठा निर्णय घेतला आहे. नुकतेच राजस्थानमधील हनुमानगडमध्ये MiG-21 क्रॅश झाले. यामध्ये तीन जणांचा मृत्यू झाला. इंडिया टुडेने सरकारी सूत्रांच्या हवाल्याने म्हटले आहे की, या प्रकरणाचा तपास पूर्ण होईपर्यंत संपूर्ण MiG-21 ताफ्यावर बंदी घातली जाईल.

8 मे रोजी हनुमानगडमध्ये MiG-21 क्रॅश झाला होता. विमान उडवणाऱ्या पायलटने वेळीच स्वतःला बाहेर काढले होते. ही घटना नियमित प्रशिक्षणादरम्यान घडल्याचे हवाई दलाने म्हटले आहे. याची चौकशी करण्यासाठी चौकशी समिती स्थापन करण्यात आली होती. इंडिया टुडेने सूत्रांच्या हवाल्याने सांगितले की, या प्रकरणाचा तपास अजूनही सुरू आहे. जोपर्यंत या घटनेची कारण समजत नाहीत तोपर्यंत विमानावर बंदी घालण्यात येणार आहे.

हवाई दलाकडे सध्या MiG-21 चे तीन स्क्वॉड्रन आहेत, ज्यात सुमारे 50 विमाने आहेत. अपघातांमुळे हवाई दलाने सातत्याने अनेक पथके बाहेर काढली आहेत. गेल्या वर्षी हवाई दलाने सांगितले होते की, तीन वर्षांत उर्वरित स्क्वाड्रनही निवृत्त होतील. MiG-21 हे सुपरसॉनिक जेट फायटर आणि इंटरसेप्टर विमान आहे. सुपरसॉनिक जेट म्हणजे ज्याचा वेग ध्वनीच्या वेगापेक्षा जास्त असतो. आणि इंटरसेप्टर विमान असे आहे जे आक्रमणकर्त्याला अडवते, म्हणजेच धोका रोखते आणि लक्ष्यापर्यंत पोहोचण्यापासून प्रतिबंधित करते.

भारतीय हवाई दलाची ‘उडणारा राजा’

सुरक्षेच्या दृष्टीने MiG-21 विमानांचा रेकॉर्ड काही चांगला राहिलेला नाही. सोव्हिएत युनियन (सध्याचा रशिया) सोबत झालेल्या करारानंतर 1963 साली प्रथमच सिंगल इंजिन असलेल्या MiG-21 विमानाचा हवाई दलात समावेश करण्यात आला. नंतर विमानाच्या आणखी अनेक प्रकारांचा समावेश करण्यात आला. पण जवळपास 60 वर्षात 400 हून अधिक MiG-21 विमाने अपघाताला बळी पडली आहेत. द इंडियन एक्सप्रेसच्या मे 2021 च्या अहवालानुसार, अधिकृत डेटा सूचित करतो की MiG-21 विमान अपघातात 170 हून अधिक वैमानिकांना आपला जीव गमवावा लागला आहे. याशिवाय अपघातांमध्ये 60 हून अधिक जणांना आपला जीव गमवावा लागला आहे.

सोव्हिएत युनियनच्या हवाई दलाने 1985 मध्येच हे लढाऊ विमान सेवेतून काढून टाकले होते. पण भारत अजूनही त्याचा वापर करत आहे. 2006 मध्ये, ते अपग्रेड केले गेले आणि त्यात अधिक चांगली वैशिष्ट्ये जोडण्यात आली. जसे की, उत्तम इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, शक्तिशाली रडार, युद्धसामग्रीच्या विस्तृत श्रेणीची वाहतूक करण्याची क्षमता. MiG-21 च्या या सुधारीत आवृत्तीला MiG-21 बायसन असे नाव देण्यात आले.

“PM मोदी यांनी नाही तर…” नवीन संसद भवनाच्या उद्घटनावरुन राहुल गांधींची मोठी मागणी

प्रत्येक अपघातानंतर MiG-21 लवकर निवृत्त व्हावे, अशी चर्चा आहे. चार वर्षांपूर्वी या विमानाची बरीच चर्चा झाली होती. जेव्हा विमान चालवणारे हवाई दलाचे तत्कालीन विंग कमांडर अभिनंदन वर्धमान यांनी पाकिस्तानचे F-16 लढाऊ विमान पाडले होते. भारताने बालाकोट हवाई हल्ल्याच्या एक दिवसानंतर ही कारवाई केली.

अभिनंदन यांचे MiG-21 स्क्वाड्रन क्रमांक 51 हे गेल्या वर्षी सप्टेंबरमध्ये निवृत्त झाले होते. हे स्क्वाड्रन श्रीनगर एअरफोर्स स्टेशनवर तैनात होते. येथूनच विमाने त्यांच्या कर्तव्यासाठी उडत असत आणि येथेच या पथकाचे प्रशिक्षण, विमानांची देखभाल आदी कामे होत असत. त्यांचा वापर प्रामुख्याने कॉम्बॅट एअर पेट्रोलिंगसाठी केला जात असे.

MiG-21 हे भारतीय हवाई दलाचे सर्वात जास्त काळ चालणारे लढाऊ विमान आहे. जवळपास 60 वर्षे उलटून गेली आहेत. हवाई दलाच्या ताफ्यात आता राफेलसारखी अत्याधुनिक लढाऊ विमाने आहेत. त्यामुळे भारत हे ‘कालबाह्य’ विमान निवृत्त करणार आहे.