मनमोहन सिंग यांच्यावर अंत्यसंस्कार झालेल्या निगम बोध घाटाचा इतिहास काय ? राजकारणाचे कारण समजून घ्या

Manmohan Singh : देशाचे माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांच्यावर आज निगम बोध घाट येथे शासकीय इतमामात अंत्यसंस्कार करण्यात आले. मात्र आता निगम बोध घाटवरून (Nigam Bodh Ghat) भाजप (BJP) आणि काँग्रेसमध्ये (Congress) जुंपली आहे. निगम बोध घाट दिल्लीतील सर्वात जुना, सर्वात मोठा आणि व्यस्त स्मशानभूमी आहे. माहितीनुसार, इंद्रप्रस्थचा राजा युधिष्ठिर याने त्याची स्थापणा केली होती. या स्मशानभूमीत माजी केंद्रीय मंत्री अरुण जेटलींपासून भारतीय जनसंघाचे संस्थापक सदस्य सुंदरसिंग भंडारी यांच्यापर्यंत अनेक दिग्गज नेत्यांचे अंतिम संस्कार झाले आहेत.

माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग (Manmohan Singh) यांच्यावर आज निगम बोध घाट येथे शासकीय इतमामात अंत्यसंस्कार करण्यात आले मात्र मनमोहन सिंग यांचे स्मारक जेथे बांधले जाऊ शकते अशा ठिकाणी अंत्यसंस्कार करण्यात यावा अशी मागणी काँग्रेसने केंद्र सरकारकडे केली होती. मात्र सरकारकडून निगम बोध घाट येथे त्यांच्या पार्थिवावर शासकीय इतमामाने अंत्यसंस्कार करण्यात येणार असल्याचे सांगण्यात आले. त्यानंतर काँग्रेसने या निर्णयाचे वर्णन “भारताच्या पहिल्या शीख पंतप्रधानांचा जाणीवपूर्वक केलेला अपमान” असे केले आहे. त्यामुळे आता भाजप आणि काँग्रेसमध्ये आरोप प्रत्यारोप सुरु झाला आहे.

निगम बोध घाटाचा इतिहास काय?

दिल्लीतील निगम बोध घाट यमुना नदीकडे जाणारे अनेक पायऱ्यांचे घाट आहेत. 1950 च्या दशकात येथे इलेक्ट्रिक स्मशानभूमी बांधण्यात आली. 2000 च्या दशकाच्या सुरुवातीस येथे सीएनजी-चालित स्मशानभूमी बांधण्यात आली. तर दुसरीकडे पौराणिक कथेनुसार या घाटावर देवांचा आशीर्वाद आहे. एका मजकुरात वर्णन केलेल्या अशाच एका आख्यायिकेनुसार, 5,500 वर्षांपूर्वी, महाभारताच्या काळात, जेव्हा देव पृथ्वीवर फिरत होते, तेव्हा ब्रह्मदेवाने घाटावर स्नान केले आणि त्यांची दैवी स्मृती परत मिळवली – ज्यामुळे घाटाची ओळख झाली.

निगम बोध म्हणून नाव मिळाला, ज्याचा अर्थ पुन्हा ज्ञान मिळवणे. तर दुसऱ्या आख्यायिकेत असा उल्लेख आहे की हा घाट युधिष्ठिर याने बांधला होता, जो भरत वंशातील पांडव बंधूंपैकी सर्वात मोठा आणि इंद्रप्रस्थचा राजा होता. फोटोप्रमींसाठी आज निगम बोध घाट सर्वात मोठे आणि व्यस्त स्मशानभूमी आहे. याच बरोबर पक्षी निरीक्षक आणि फोटोप्रमींसाठी हे एक आवडते ठिकाण आहे.

लेखिका स्वप्ना लैडले यांनी त्यांच्या “चांदनी चौक: द मुगल सिटी ऑफ ओल्ड दिल्ली” या पुस्तकात लिहिले आहे की, प्राचीन परंपरेनुसार दिल्लीचा संबंध इंद्रप्रस्थशी आहे. म्हणजेच देवांचा राजा इंद्र ज्या ठिकाणी यज्ञ करत असे आणि भगवान विष्णूची पूजा करत असे ते पवित्र स्थान.

त्यांनी पुस्तकात लिहिले आहे की, “यमुना नदीच्या तीरावर वसलेल्या या जागेला भगवान विष्णूंनी आशीर्वाद दिला होता, ज्यांनी याला निगम बोधक म्हटले होते, जिथे केवळ नदीत डुबकी मारून वेदांचे ज्ञान मिळू शकते. निगम बोधक या नावाचा शाब्दिक अर्थ आहे – वेदांचे ज्ञान देणारा, घाटाची अधिकृत स्थापना बारी पंचायत वैश्य बिसा अग्रवाल यांनी केली. त्याची स्थापना 1898 मध्ये झाली जेव्हा दिल्ली शाहजहानाबाद म्हणून ओळखली जात होती. सध्या स्मशानभूमी दिल्ली महानगरपालिकेद्वारे (एमसीडी) चालविली जाते.

संतोष देशमुख हत्या प्रकरण फास्टट्रॅक कोर्टात चालवा अन् आरोपींना फाशी द्या, धनंजय मुंडेंनी मांडली भूमिका

निगम बोध घाटाच्या वेबसाईटवर दिलेल्या वर्णनानुसार, “त्या वेळी, वैश्य अग्रवालांकडून मोठे व्यापार आणि व्यावसायिक उपक्रम चालवले जात होते. संपूर्ण समाज विखुरला गेला आणि त्यांच्या इच्छेनुसार आणि स्थितीनुसार जन्म आणि मृत्यूच्या घटना आयोजित केल्या गेल्या, ज्याचा परिणाम खालच्या वर्गातील लोकांवर झाला आणि मृत्यूच्या संस्कारांवर होणारा अवाजवी खर्च थांबवण्याचा आणि या संस्कारांचे प्रमाणीकरण करण्याचा संकल्प केला, जेणेकरून गरीब लोकही ते कमी प्रमाणात करू शकतील.

संबंधित बातम्या