उत्तराखंडमधील जोशीमठात काय घडलं ? जोशीमठाचं अध्यात्मिक महत्व काय ?

दिल्ली : मागच्या काही दिवसापासून उत्तराखंडमधील जोशीमठ या जागी घडलेल्या एका घटनेने देशाचे लक्ष वेधून घेतले आहे. जोशीमठात वेगाने दरड कोसळल्याने शहरातील शेकडो इमारतींना मोठ्या भेगा पडल्या आहेत. आतापर्यंत 600 हून अधिक घरे खाली करण्यात आली आहेत.

जमीन खचण्याच्या वारंवार घडणाऱ्या घटना लक्षात घेता जोशीमठ हे सिंकिंग झोन म्हणून घोषित करण्यात आले आहे. ऋषिकेश-कर्णप्रयाग रस्ता, रेल्वे प्रकल्प, टिहरी धरण प्रकल्प इत्यादी अनेक विकासकामांमुळे उत्तराखंडमध्ये पर्वत कोसळत असल्याचे सांगण्यात येत आहे.

पण ही घटना जिथे घडली ते जोशीमठ म्हणजे काय, त्याचे अध्यात्मिक महत्त्व काय ते जाणून घेऊया.

जोशीमठ कुठे आहे ?

जोशीमठ हे भारत-चीन सीमेजवळ वसलेले शहर आहे. हे नगर बद्रीनाथच्या वाटेवर शेवटच्या टोकाला आहे. जोशीमठासमोर हाती पर्वत आहे. समोरच्या दर्‍यांमधून एक वाट बद्रीनाथकडे जाते आणि उजवीकडे फुलांची दरी आणि हेमकुंडकडे जाते. जोशीमठ हे अनेक हिमालयीन पर्वतारोहण मोहिमांचे, ट्रेकिंग मोहिमांचे आणि केदारनाथ आणि बद्रीनाथ सारख्या लोकप्रिय तीर्थक्षेत्रांचे प्रवेशद्वार आहे.

ऋषिकेशहून पुढे आल्यावर गंगा नदीकाठी तुम्ही देवप्रयागला पोहोचाल. भागीरथी नदीच्या संगमावर अलकनंदा नदी तुम्हाला रुद्रप्रयागपर्यंत घेऊन जाईल आणि दुसरी जिथे मंदाकिनी नदी कर्णप्रयागमार्गे अलकनंदासह आधी गोपेश्वरला पोहोचाल आणि नंतर 6150 फूट उंचीवर असलेल्या जोशीमठला पोहोचाल.

जोशीमठाचे आध्यात्मिक महत्त्व काय ?

जोशीमठाचे जुन्या काळात नाव ज्योतिर्मठ देखील आहे. आदि शंकराचार्यांनी स्थापन केलेल्या चार मठांपैकी एक मठ येथे आहे. 7 व्या शतकात हे ठिकाण कात्युरी राजवंशाच्या अधिपत्याखाली आले आणि एका वेळी त्यांनी याला आपली राजधानी देखील बनवले. येथे भगवान विष्णूचे मंदिर आहे ज्याला वासुदेव नरसिंह मंदिर म्हणतात.

शतकानुशतके बद्रीनाथचे दरवाजे बंद असताना या मंदिरात भगवान बद्रीची प्रतिष्ठापणा केली आहे. श्रीहरी येथे ६ महिने वास्तव्य करतात. बद्रीनाथाची मूर्ती शालग्राम शिलेची, चतुर्भुज ध्यान मुद्रामध्ये आहे. मंदिरात बद्रीनाथच्या उजव्या बाजूला कुबेराची मूर्तीही आहे. त्याच्यासमोर उद्धवजी आणि उत्सवमूर्ती आहेत. हिवाळ्यात जेव्हा बर्फ गोठतो तेव्हा उत्सवमूर्ती जोशीमठला नेली जाते.