वायरलेसचा वापर अन् ‘K’ लिहिलेल्या गाड्या, स्वातंत्र्यानंतरच्या पहिल्या कुंभमेळ्यासाठी रेल्वेने केली होती खास तयारी

Maha Kumbh 2025 : जानेवारी 2025 च्या तिसऱ्या आठवड्यापासून प्रयागराज (Prayagraj) येथे महाकुंभाची सुरूवात झाली आहे. महाकुंभात आतापर्यंत लाखो लोकांनी हजेरी लावली आहे. महाकुंभात लोकांमध्ये एक वेगळीच भक्ती आणि उत्साह दिसून येत आहे. मात्र इतक्या मोठ्या मेळ्याची तयारी कशी केली जाते? कोण करतो? असे अनेक प्रश्न सध्या सोशल मीडियावर ट्रेंड करत आहे.

याच बरोबर स्वातंत्र्यापूर्वी होणारा कुंभमेळा (Maha Kumbh) कसा होता आणि स्वातंत्र्यानंतरचा पहिला कुंभ कसा होता? याबाबत देखील अनेक प्रश्न सध्या सोशल मीडियावर विचारण्यात येत आहे. या प्रश्नांची उत्तरे ज्येष्ठ पत्रकार आणि लेखक धनंजय चोप्रा यांनी त्यांच्या ‘कुंभ इन इंडिया’ (Kumbh in India) या पुस्तकात दिली आहे.

स्वातंत्र्यानंतरचा पहिला कुंभ कसा होता?

ज्येष्ठ पत्रकार आणि लेखक धनंजय चोप्रा (Dhananjay Chopra) यांनी ‘कुंभ इन इंडिया’ या पुस्तकात लिहिले आहे की, स्वातंत्र्यानंतर फक्त सात वर्षांनी कुंभमेळ्याचा काळ आला होता. भारताचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू (Jawaharlal Nehru) देखील अलाहाबादचे रहिवासी होते आणि त्यांना कुंभमेळ्याचे महत्त्व चांगलेच माहिती होते. त्यामुळे त्यांनी कुंभमेळ्यासाठी विशेष व्यवस्था करण्याचे निर्देश त्यांनी दिले होते. नेहरूंनी या व्यस्थेत वाहतुकीकडे विशेष लक्ष देण्याचे निर्देश दिले होते त्यामुळे रेल्वेने युद्धपातळीवर तयारी केली.

तसेच या कुंभमेळ्यासाठी पहिल्यांदाच वायरलेस सिस्टीमचा वापर करण्यात आला होता. त्याकाळी अलाहाबाद उत्तर रेल्वे झोनने कुंभमेळ्याच्या वेळापत्रकात सुधारणा केली होती. तसेच संगमजवळ रेल्वे स्टेशनही तयार करण्यात आले, जे तात्पुरते होते. याच बरोबर शटल ट्रेनची संख्या वाढवण्यात आली. तसेच रेल्वेकडून प्रवासी मार्गदर्शकांची भरती करण्यात आली आणि प्लॅटफॉर्म इत्यादींवर नवीन व्यवस्था देखील करण्यात आली.

संगम जवळ तात्पुरते स्टेशन

पुढे ज्येष्ठ पत्रकार आणि लेखक धनंजय चोप्रा यांनी ‘कुंभ इन इंडिया’ या पुस्तकात लिहिले आहे की, 1954 च्या कुंभमेळ्यासाठी रेल्वेने शटल ट्रेन चालवल्या होत्या. तसेच संगमाजवळ एक रेल्वे स्टेशन बांधण्यात आले आणि कुंभमेळ्यासाठी दोनशेहून अधिक तिकीट कलेक्टरांची भरती करण्यात आली. तसेच कुंभमेळ्यात लोकांना कोणत्याही अडचणी येऊ नयेत म्हणून प्रवासी मार्गदर्शकांची नियुक्ती करण्यात आली. वाहतूक नियंत्रणासाठी क्षेत्र नियंत्रण कार्यालये तयार करण्यात आली, जी देशभरातील रेल्वेच्या क्षेत्रीय मुख्यालयांशी जोडली गेली.

गाड्यांना ‘K’ हे विशेष अक्षर देण्यात आले

उत्तर रेल्वे अंतर्गत येणारे अलाहाबाद विभाग, मुरादाबाद विभाग, लखनौ विभाग, दिल्ली विभाग आणि फिरोजपूर विभाग आणि फिरोजपूर विभाग कुंभमेळ्याच्या तयारीत विशेषतः सहभागी होते.

या पाचही विभागांनी कुंभमेळ्यासाठी वेळापत्रक बदलले. याच बरोबर मेळ्यासाठी धावणाऱ्या विशेष गाड्यांची वेळ आणि प्लॅटफॉर्म देखील आधीच ठरवण्यात आले होते. तसेच या विशेष गाड्यांना ‘के’ हा विशेष इंग्रजी अक्षराचा लोगो देण्यात आला होता. जेणेकरून गाडीसह ओळखता येईल. याच बरोबर प्रवाशांना स्टेशनवर कोणतीही अडचण येऊ नये यासाठी 138 प्रवासी मार्गदर्शकांची नियुक्ती करण्यात आली होती.

मध्यमवर्गीयांना मिळणार दिलासा, कर प्रणालीमध्ये मोदी सरकार करणार मोठा बदल?

तसेच पहिल्यांदाच रेल्वे कर्मचाऱ्यांनी मेळ्यासाठी VHF वायरलेस सेटचा वापर केला आणि त्यांना त्यासाठी प्रशिक्षित देखील करण्यात आले होते. असं त्यांनी आपल्या पुस्तकात लिहिले आहे.

संबंधित बातम्या