Bihar Election : स्टार प्रचारकांच्या यादीत 20 किंवा 40 पेक्षा जास्त नेत्यांची नावे का नसतात?

स्टार प्रचारक हे प्रमुख नेते किंवा पक्षाने अधिकृतपणे प्राथमिक प्रचार नेता म्हणून नियुक्त केलेली व्यक्ती असते.

Why Political Parties Can Not Exceed Star Campaigner From 20 or 40 : बिहार विधानसभा निवडणुकांच्या तारखांची घोषणा झाल्यानंतर आता विविध पक्षांकडून प्रचाराची लगबग सुरू झाली असून, प्रचारासाठी दिग्गज  नेत्यांना मैदानात उतरवलं जात आहे. अनेक पक्षांकडून स्टार प्रचारकांची (Bihar Star Campaigner) नावे जाहीर केली जात आहेत पण, जाहीर होणाऱ्या या यादीत 20 किंवा 40 नेत्यांचीच नावे का असतात? ही परंपरा आहे की त्यामागे काही कायदेशीर नियम आहे? याबद्दल जाणून घेऊया.

बिहार विधानसभा निवडणूक 2025: एनडीएचा जागावाटपाचा फॉर्म्युला जाहीर, महाराष्ट्र पॅटर्न

स्टार प्रचारकांसाठी 20 आणि 40 ची मर्यादा का ?

स्टार प्रचारक हे प्रमुख नेते किंवा पक्षाने अधिकृतपणे प्राथमिक प्रचार नेता म्हणून नियुक्त केलेली व्यक्ती असते. ते सामान्यतः उच्च सार्वजनिक आकर्षण असलेल्या प्रमुख नेत्यांच्या श्रेणीत येतात. रॅली, रोड शो आणि मोठ्या सार्वजनिक सभांचे नेतृत्व बहुतेकदा याच नेत्यांकडून केले जाते. निवडणूक आयोगाकडे स्टार प्रचारकांची नोंदणी केल्याने त्यांच्या निवडणूक खर्चासाठी एक विशेष लेखा प्रणाली लागू होते. Why Political Parties Can Not Exceed Star Campaigner From 20 or 40

स्टार प्रचारकांच्या संख्येसाठी मर्यादा

स्टार प्रचारकांच्या संख्येवर कायदेशीर मर्यादा आहे. लोकप्रतिनिधी कायदा, 1951 आणि निवडणूक खर्च नियमांनुसार, राजकीय पक्षांना मर्यादित संख्येने स्टार प्रचारक नामांकित करण्याची परवानगी आहे. साधारणपणे, राज्यस्तरीय मान्यताप्राप्त पक्ष निवडणूक आयोगाकडे जास्तीत जास्त 20 स्टार प्रचारकांची नावे सादर करू शकतो. तर, राष्ट्रीय स्तरावर मान्यताप्राप्त पक्ष जास्तीत जास्त 40 स्टार प्रचारकांची नावे सादर करू शकतो. ही मर्यादा अनौपचारिक परंपरा नाही, तर नियमाने लादलेली प्रक्रिया आहे.

BJP releases a list of star campaigners for phase 1 of #BiharElections

The list includes the names of PM Narendra Modi, Union Ministers JP Nadda, Amit Shah, Rajnath Singh, Nitin Gadkari, Shivraj Singh Chouhan, Assam CM Himanta Biswa Sarma, UP CM Yogi Adityanath, among other… pic.twitter.com/Miwd5VUUpq

— ANI (@ANI) October 16, 2025

स्टार प्रचारकांवर मर्यादा का निश्चित करण्यात आली?

निवडणूक खर्चाची पारदर्शकता : जेव्हा एखाद्या स्टार प्रचारकाची अधिकृत यादी केली जाते, तेव्हा काही अटींवर त्यांचा प्रचार खर्च उमेदवाराच्या खर्चाऐवजी पक्षाच्या केंद्रीय निवडणूक खर्चात जोडला जातो. यामुळे उमेदवारांवर निर्धारित खर्च मर्यादा पूर्ण करण्यासाठी अनावश्यकपणे वाढणारा भार टाळता येतो आणि लेखाजोखा एकूण पारदर्शकता सुनिश्चित होते.

गैरवापर नियंत्रित करणे : जर स्टार प्रचारकांची संख्या अमर्याद असती, तर पक्ष हजारो नावे जोडून उमेदवारांच्या खर्चाच्या मर्यादा ओलांडू शकत होते. संख्या मर्यादित केल्याने केवळ खरोखरच हाय-प्रोफाइल आणि प्रभावी प्रचारकच या तरतुदीचा फायदा घेऊ शकतील याची खात्री होते.
प्रशासकीय सरलता : मर्यादित यादीमुळे आयोग आणि देखरेख संस्थांसाठी ट्रॅकिंग आणि देखरेख करणे सोपे होते. वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये आणि टप्प्याटप्प्याने होणाऱ्या निवडणुकांमध्ये ही एक व्यावहारिक गरज आहे.

बिहारमध्ये घोषणांचा पाऊस ! प्रत्येक घरातील एकाला सरकारी नोकरी देणार; तेजस्वीची गेमचेंजर घोषणा ?

भारतीय निवडणूक आयोग/कायदेशीर चौकटीचे ठळक मुद्दे

– एका मान्यताप्राप्त राष्ट्रीय पक्षाला जास्तीत जास्त 40 स्टार प्रचारकांची नावे सादर करण्याची परवानगी आहे.

– मान्यताप्राप्त राज्य पक्षाला जास्तीत जास्त 20 नावे सादर करण्याची परवानगी आहे.

– निवडणूक वेळापत्रक जाहीर झाल्यानंतर एका निश्चित मुदतीत नामांकन दाखल केले जाते. सहसा, यादी अधिसूचनेपासून एका आठवड्याच्या आत किंवा आयोगाने निश्चित केलेल्या अंतिम तारखेपर्यंत दाखल करणे आवश्यक असते. आयोगाच्या तपशीलवार मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये अंतिम मुदती निर्दिष्ट केल्या आहेत.

– ही यादी सार्वजनिक नोंदीचा भाग बनते जेणेकरून निरीक्षक आणि खर्च देखरेख पथकांना स्पष्टपणे कळते की, स्टार प्रचारक कोण आहे आणि कोणाचा खर्च कोणत्या खात्यात जमा केला जाईल.

– जर, एखाद्या यादीतील स्टार प्रचारकाने एखाद्या उमेदवाराचा प्रचार केला तर, काही विशिष्ट परिस्थितीत रॅली, हेलिकॉप्टर/वाहने, ठिकाणे आणि स्टेजवरील खर्च पक्षाच्या केंद्रीय निवडणूक खर्चाचा भाग म्हणून नोंदवला जाऊ शकतो. मात्र, जर प्रचारक उमेदवाराशी थेट संबंधित स्थानिक कार्यक्रमांमध्ये सहभागी होत असेल, तर असा खर्च स्पष्टपणे वैयक्तिक उमेदवाराला दिला जाऊ शकतो आणि व्यवस्थापनाचा उमेदवाराला थेट फायदा होऊ शकतो. हे निर्धारण व्यावहारिक तथ्ये आणि निरीक्षकांच्या अहवालांवर अवलंबून असते.

साऊथ स्टार ‘थलापती विजयची राजकारणात एन्ट्री! नव्या राजकीय पक्षाची घोषणा

मान्यता नसलेले पक्ष आणि अपक्ष उमेदवारांसाठी नियम?

स्टार प्रचारकांची संकल्पना मान्यताप्राप्त पक्षांप्रमाणे मान्यताप्राप्त नसलेल्या राजकीय पक्षांना आणि स्वतंत्र उमेदवारांना औपचारिकरित्या लागू होत नाही. अशा प्रकरणांमध्ये, प्रचार खर्च थेट उमेदवाराच्या नावावर जाण्याचा धोका जास्त असतो. म्हणून, मान्यताप्राप्त पक्षाचा दर्जा येथे महत्त्वाचा आहे.

20/40 पेक्षा जास्त नावे देता येतील का?

नियमांनुसार नाही. म्हणूनच तुम्हाला यादीत 20 किंवा 40 पेक्षा जास्त नेत्यांची नावे दिसत नाहीत. ही कायदेशीर मर्यादा आहे. जरी एखाद्या पक्षाने जास्त नावे जाहीर केली तरी, निवडणूक आयोगाच्या दृष्टीने परवानगी असलेल्या संख्येलाच अधिकृत स्टार प्रचारक मानले जाईल. उर्वरित नावे सामान्य प्रचारक मानली जातील आणि त्यांच्या कार्यक्रमांचा खर्च उमेदवाराच्या खात्यात जमा केला जाऊ शकतो.

उमेदवारांच्या खर्चाच्या मर्यादेचे संरक्षण : प्रत्येक विधानसभा आणि लोकसभा मतदारसंघात उमेदवारांच्या निवडणूक खर्चाचे काटेकोरपणे निरीक्षण केले जाते. स्टार प्रचारक तरतुदीमुळे उमेदवारांना कायदेशीर दिलासा मिळतो, मोठ्या प्रमाणात होणाऱ्या प्लॅटफॉर्म खर्चाची थेट वजावट होणार नाही आणि ते त्यांच्या मर्यादेपेक्षा जास्त होणार नाहीत याची खात्री होते.

पक्षस्तरीय जबाबदारी : मोठ्या रॅली, हेलिकॉप्टर चार्टर आणि मोठ्या कार्यक्रमांसाठीचा खर्च पक्षाच्या खात्यात नोंदवता येतो, त्यामुळे पक्ष त्यांच्या केंद्रीय निवडणूक निधी आणि हिशेबावर अधिक शिस्त पाळतात.

प्रचाराच्या रणनीतीवर लक्ष केंद्रित : मर्यादित संख्येमुळे पक्षांना सर्वात प्रभावी उमेदवार निवडता येतात. यामुळे संदेशाची सुसंगतता वाढते आणि प्रचार समन्वय सुधारतो.

संबंधित बातम्या